Een wallenbewoner wees mij op het programma in het Parooltheater op 2 december waar ex-Wallenmanager Freek Salm zou spreken ‘over de onder- en bovenwereld en rechte ruggen’. Dat kon best interessant worden meende de bewoner die zelf wel eens stukjes schrijft voor de buurtkrant d’Oude Binnenstad. En zo wandelde ik op een regenachtige woensdagavond samen met een paar andere wallenondernemers naar het Parooltheater in de St. Pieterspoortsteeg, een verbinding tussen de Oudezijds Voorburgwal en de Nes. De vriendelijke gastheer die ons binnen liet vertelde dat journalisten van Het Parool het intieme theatertje begin jaren 2000 van de ondergang hebben gered. Vandaar: het Parooltheater. Sindsdien vinden er interviews en publieke debatten plaats voor maximaal 40 toeschouwers. Zoveel klapstoeltjes stonden er ongeveer.

Bureau Warmoesstraat
Freek Salm arriveerde keurig op tijd. Onderweg naar het piepkleine podium gaf hij me een hand en zei: ”Dag meneer Kaatee, we hebben elkaar wel eens gesproken over de Molensteeg, op de zolder van het oude bureau Warmoesstraat.” Dat had Salm goed onthouden. Eind jaren negentig vonden gesprekken plaats tussen ondernemers van de Molensteeg en de politie en gemeenteambtenaren over de toekomst van de steeg. Salm was als Wallenmanager bij een van die gesprekken aanwezig.

Na ons korte weerzien begroette Salm daarna raamexploitant Jan Broers waar hij als Wallenmanager veel vaker contact mee heeft gehad dan met mij.

‘Wie zijn die maffiafiguren op de Wallen dan?’
Gespreksleider Paul van Liempt (Het Parool, BNR) had mijn ingezonden brief “Wie zijn die maffiafiguren op de Wallen dan?” in Het Parool gelezen. Hij vond het een goede vraag om aan Salm te stellen. Net als eerder Lodewijk Asscher en Job Cohen, weigerde ook Salm namen te noemen van ‘maffiafiguren’ die volgens de overheid bezittingen zouden hebben op de Wallen.

Salm legde uit waarom hij geen namen wilden noemen. In De Telegraaf had hij ooit beweerd dat ‘bepaalde personen’ miljoenen hadden geïnvesteerd in de rosse buurt. Meteen kreeg hij processen aan zijn broek die hij verloor omdat hij zijn uitspraken niet kon staven met feiten. Sindsdien noemt hij geen namen meer. Salm verwees naar het Van Traa-rapport als voorbeeld. Daarin werden 16 als ‘criminele ondernemers’ aangeduide personen die het volgens criminologen op de Wallen voor het zeggen hadden, ook niet met naam en toenaam genoemd doch cryptisch omschreven, bijvoorbeeld als ‘een Irakees die als vluchteling zonder schoenen de buurt in kwam’. Daarna pas hebben journalisten als Bart Middelburg en Jos Verlaan namen gekoppeld aan die cryptische omschrijvingen.

Van die oorspronkelijke 16 zijn er overigens weinig meer over, vertelde de voormalig Wallenmanager in het Parooltheater. En wat volgens Salm ook niet klopte in het Van Traa-rapport was dat criminelen de baas waren op de Wallen. De overheid is er altijd de baas geweest, zeker vanaf begin jaren ’90.

Maakbare samenleving 
Tijdens de discussie verdedigde Salm zijn ‘criminelen hinderlijk volgen’ beleid van destijds en de Wet Bibob. De domineeszoon en oud-leraar maatschappijleer was en is nog steeds fervent voorstander van de omgekeerde bewijslast en de ‘maakbare samenleving’. Het opkopen van panden door de gemeente eind jaren negentig was volgens Salm een goed beleid voor de stad, want ‘anders zouden die panden in handen van de onderwereld zijn geraakt.’

Hij noemde enkele voorbeelden van succesvolle aankopen uit zijn tijd: het Oibibio-pand aan de Prins Hendrikkade en het pand Oudezijds Achterburgwal 99 waar het restaurant ‘Blauw aan de Wal’ is gevestigd. Die panden dreigen in handen van criminelen te komen. Salm heeft daar toen een stokje voor gestoken.

Niet zo zeuren
Wallenondernemers moeten niet zo zeuren, zei Salm. Prostitutie en coffeeshops mogen best wat minder. In plaats daarvan ziet hij liever goede restaurants en een luxe nachtclub. Op het Oudekerksplein fantaseert Salm graag over ambachtslieden en edelsmeden in de sfeer van Anton Pieck. Dat lijkt hem prachtig voor de buurt.

Raamprostitutie
De oud-Wallenmanager vindt raamprostitutie de meest transparante vorm van prostitutie die er bestaat. Raambordelen zijn eenvoudig te controleren, mits de gemeente ook haar verantwoordelijkheid neemt. Door middel van een pasjessysteem kan de gemeente ook zelf contacten onderhouden met de prostituees en, na te zijn gecontroleerd, toestemming verlenen om op de Wallen te werken. Daar ontbreekt het nu aan, volgens Salm.

Nu moeten raamexploitanten verplicht paspoortcontroles uitvoeren als dames een kamer willen huren terwijl het gemeentelijk apparaat daar veel beter toe in staat is. Als een dame een pasje toont van de gemeente dat zij is gecontroleerd, mag de raamexploitant een kamer aan haar verhuren. Deze opmerkingen klonken als muziek in de oren van de aanwezige raambordeelhouders die al jaren pleiten voor het verstrekken van zulke gemeentepassen aan prostituees.

Weblog
Salm had de artikelen over de Wet Bibob gelezen die ik op mijn weblog heb gepubliceerd. Hij zei lachend vereerd te zijn dat ik hem daarin als de bedenker van de Wet Bibob had bestempeld. Dat zou niet kloppen. Die eer kwam aan anderen toe. Toch ben ik niet de enige die Salm die rol heeft toebedeeld.

De voormalig Wallenmanager legde uit dat het idee voor de Wet Bibob was ontstaan binnen PvdA-kringen. Daar hadden veel meer mensen aan bijgedragen dan hij alleen. Bij de totstandkoming van de wet is Salm alleen in de laatste fase betrokken geweest.

Aalgladde PvdA’ers
De functie Wallenmanager was ooit bedacht door toenmalig wethouder Eberhard van der Laan (PvdA). Daar kon Salm het goed mee vinden. Van de huidige lokale PvdA-bestuurders heeft hij geen hoge pet op. Vooral de wijze waarop deze PvdA’ers zich in het openbaar als allesweters presenteren, stoort hem. Dat Lodewijk Asscher seksondernemer Charles Geerts in de media ‘een crimineel persoon’ had genoemd, kon niet door de beugel, vond Salm.

Jan Broers complimenteerde de oud-Wallenmanager dat hij direct na zijn aantreden gesprekken aanging met ondernemers en voor hen een open oor had. Heel anders dan Lodewijk Asscher die zich star en hooghartig opstelt, en uitspraken doet als ‘wie tegen mij is, is vóór vrouwenhandel’, waardoor er al geen fatsoenlijk gesprek meer mogelijk is.

Voor aalgladde PvdA’ers als Lodewijk Asscher en Wouter Bos had Salm weinig waardering. Van Els Iping en haar regeldrift moet hij helemaal niets hebben. De ex-Wallenmanager is meer van de lijn Jan Schaefer. De geest van de in 1994 overleden wethouder die de taal van ‘het volk’ sprak, is helaas al lang uit de PvdA verdwenen, vindt Salm. Daarom heeft hij zijn partijlidmaatschap opgezegd.

Ontslag
Toen ik hem tijdens het debat confronteerde met zijn plotselinge verdwijnen als Wallenmanager beweerde Salm dat hij uit zichzelf is opgestapt. Hij legde uit: “In zo’n rol moet je nooit ergens lang blijven zitten.” Als je de publicaties over zijn ontslag echter terugleest wilde het college van burgemeester en wethouders niet langer met hem verder, terwijl Salm riep nog lang niet klaar te zijn met zijn werk.

Naborrelen
Na de interessante discussie in het Parool-theater nodigde Salm ons uit voor een borrel. Die hebben we gedronken bij Kerkwijk, een café op de hoek van de St. Pieterspoortsteeg en de Nes, op zijn kosten. Daar erkende Salm in werkelijkheid niet vrijwillig te zijn vertrokken. Als Wallenmanager raakte hij in gesprek met mensen als Charles Geerts terwijl zijn superieuren dit uitdrukkelijk hadden verboden. Dat hij zich niet aan die instructie hield, werd hem kwalijk genomen. “Cohen en Asscher zouden ervan gruwelen als zij wisten dat ik hier met jullie zat,” vertrouwde Salm ons toe.

We spraken ook over zijn succesvolle kruistocht tegen de illegale gokhuizen in de buurt. Salm kende het onderzoek van professor Frank Bovenkerk naar georganiseerde criminaliteit in de legale speelautomatenbranche. De conclusie van dit rapport uit 1998 luidde: “De omvang van de ondernemerscriminaliteit en de betrokkenheid bij georganiseerde misdaad in de branche van amusementscenters is veel minder dan zou kunnen worden opgemaakt uit uitlatingen in het openbaar door onder andere politiefunctionarissen.”

Het rapport van Bovenkerk verscheen twee jaar nadat de commissie Van Traa haar bevindingen over de Wallen had gerapporteerd. Salm kon zich wel vinden in de conclusie over speelautomatenhallen. Hij keek er in elk geval niet van op. De criminaliteit zat volgens Salm juist in de illegale gokbranche.

Nadat Salm had afgerekend, namen we buiten afscheid. Hij gaf mij zijn visitekaartje. Ik mocht hem altijd bellen voor advies.