Het begrip netwerkcorruptie stamt uit 2018. Het werd geïntroduceerd door corruptiedeskundige Willeke Slingerland, werkzaam als lector Weerbare Democratie aan de Hogeschool Saxion in Enschede. In haar proefschrift ‘Network corruption: when social capital becomes corrupted’, definieert Slingerland netwerkcorruptie als ‘een informele collectieve wijze van samenwerken, waarbinnen professionele rollen worden misbruikt om netwerkbelangen te dienen, en dit op zodanige wijze dat er een algemene norm van complete wederkerigheid ontstaat, die weer leidt tot het uitsluiten van anderen, terwijl de leden zich bewust zijn van hun netwerk, wat blijkt uit hun gemeenschappelijke houding.’ De meeste elementen uit deze definitie van de lector Weerbare Democratie zijn van toepassing op het netwerk van het Openbaar Ministerie waartoe ambtenaren en bestuurders van verschillende overheidsinstanties behoren die hun professionele functie en macht misbruiken om door middel van samenwerking een illegaal politiek doel trachten te bereiken, namelijk het ‘uitroken’ (= iemand met rook verjagen) van een kennelijk onwelgevallig geacht persoon en zijn bedrijven van de Amsterdamse Wallen.
‘Rustig afwachten en uitroken’
Na de gedwongen sluiting van mijn speelhallen in 2012 (vanwege een in 2003 verkregen financiering van Jan-Dirk Paarlberg), vond een clubje ambtenaren van de gemeente Amsterdam dat sluiting alleen niet voldoende was. De speelhallen met een roemrucht verleden moesten geheel van de Wallen verdwijnen; ze moesten worden ‘uitgerookt’. Dit blijkt uit een e-mail die Eline Koomen van de afdeling OOV (Openbare Orde en Veiligheid) op 26 september 2013 stuurde aan haar collega’s Ingrid Jansma en Cees Schot van de afdeling Vergunningen, met de instructie: ‘Rustig afwachten en uitroken’.
De instructie van Koomen was een reactie op een eerder bericht van haar collega dat Stadsgoed NV interesse had om mijn panden te kopen. ‘Een buitenkansje om controle over deze “gevoelige” panden te krijgen’, had de vertegenwoordiger van Stadsgoed NV op 24 september 2013 aan de gemeente geschreven. Dat de panden in bezit kwamen van Stadsgoed NV vonden de drie ambtenaren een slecht plan. Koomen had een beter idee: ‘rustig afwachten en uitroken’.
‘Datalek’
De brisante e-mail van Eline Koomen aan Ingrid Jansma en Cees Schot troffen collega-ambtenaren aan op de server van de gemeente in een zoektocht naar interne en externe correspondentie over mijn speelhallen en panden op de Wallen ná mijn vrijspraak in 2009. Dit in verband met een aantal verzoeken om openbaarmaking van die correspondentie op grond van de uit 1991 stammende Wet openbaarheid van bestuur (Wob).
Na de beoordeling van de inhoud van de mail van Koomen, waarin een naam en een woord onleesbaar zijn gemaakt, waren de Wob-ambtenaren vergeten om ook de namen van de ambtenaren die met elkaar correspondeerden over de toekomst van mijn speelhallen zwart te lakken. Zodoende bevond de mail mét de volledige namen van de betrokken ambtenaren zich tussen andere interne en externe correspondentie over mijn speelhallen en panden die de indieners van Wob-verzoeken, waaronder ikzelf, begin 2022 van de gemeente ontvingen.
Een ‘datalek’ zou de gemeente het verzuimen zwart te lakken van de namen van Eline Koomen, Ingrid Jansma en Cees Schot later noemen in een verzoek om een screenshot van de mail van mijn website te verwijderen.
Schemergebied
Wanneer en hoe je als gemeentelijke overheid een ondernemer en zijn bedrijf ‘uitrookt’ staat niet in een wet. Er zijn geen uitrookrichtlijnen, behalve dat ambtenaren zich moeten houden aan hetgeen wél in de wet staat. Ambtenaren die met het ‘uitroken’ zijn belast, opereren daarom in een schemergebied waarbij de uitrookstrategie alleen binnenskamers wordt besproken en de betreffende ondernemer die dit overkomt onwetend wordt gehouden.
Een uit te roken ondernemer krijgt bijvoorbeeld geen brief van de gemeente waarin openlijk wordt gesteld: wij gaan u uitroken en u kunt binnen zoveel weken bezwaar maken. Uitroken tref je ook niet aan als doelstelling in beleidsnota’s of in officiële brieven van de gemeente. Het geschiedt in het geniep, achter de schermen, en zal een ambtenaar of bestuurder nooit toegeven.
Geen enveloppen met zwart geld
Hoewel Van Dale corruptie omschrijft als ‘omkoping’ en ‘omkoopbaarheid’, is er bij netwerkcorruptie geen sprake van een transactie. Er komen geen enveloppen met zwart geld aan te pas. De beloning voor ambtenaren en bestuurders die onderdeel worden van het corrupte netwerk schuilt in de waardering van collega-ambtenaren, leidinggevenden en medebestuurders die zo hun eigen positie binnen het corrupte netwerk en op de eigen afdeling denken te bestendigen en te versterken. En uiteindelijk volgt een loonsverhoging of, al dan niet via het corrupte netwerk, een positieverbetering binnen de overheid.
Ondermijning rechtstaat
Netwerkcorruptie is ernstig. Het ondermijnt de rechtstaat. Als onrechtvaardig gedrag van ambtenaren en bestuurders wordt gestimuleerd en beloond, wordt dat gaandeweg het nieuwe ‘normaal’ en raakt de gezworen en beloofde integriteit van de betreffende ambtenaren en politieke ambtsdragers bij het aanvaarden van een baan bij de overheid, steeds meer uit het zicht.
Corrupt netwerk
Begin 2018, het jaar waarin ‘Network Corruption’ van Slingerland verschijnt, vormen medewerkers van het Openbaar Ministerie (OM), het Landelijk Bureau Bibob (LBB), de Kansspelautoriteit (KSA) en de gemeente Amsterdam samen een corrupt netwerk om de exploitatievergunningen die de KSA na een onderzoek door de Justitiële Informatiedienst in 2014 aan de heer La Lau (de nieuwe exploitant van de speelhallen) heeft verleend, door de KSA te laten intrekken.
Aanleiding
Na de gedwongen sluiting in 2012, als gevolg van een uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven, was de gemeente Amsterdam er alles aan gelegen om te voorkomen dat mijn speelhallen op de Wallen weer open zouden gaan. Na een mislukte poging om de speelhalfunctie van mijn panden te verbieden in het kader van een nieuw bestemmingsplan voor postodegebied 1012, traineerden en frustreerden gemeenteambtenaren de behandeling van de in 2014 bij stadsdeel Centrum ingediende vergunningaanvragen van de heer La Lau jarenlang. De burgemeester nam maar geen besluit, in de hoop dat het geduld van de nieuwe exploitant van de speelhallen op raakte en hij zou afhaken. Dat deed hij niet. Waarom zou hij?
La Lau is een integere ondernemer die als kleinzoon van oud-verzetsstrijder en voormalig minister van Justitie Gerrit Jan van Heuven Goedhart dacht met integere ambtenaren te maken te hebben die zijn vergunningaanvragen behandelden. De KSA had hem in mei 2014 al de landelijke vergunningen verleend om de speelhallen te mogen exploiteren, nadat de Justitiële Informatiedienst de KSA de nodige inlichtingen had verstrekt over La Lau. Het wachten was alleen nog op de gemeentelijke vergunningen die eveneens nodig zijn om speelhallen te exploiteren.
KSA verleende wél vergunningen aan La Lau
Toen de afdeling OOV (Openbare Orde en Veiligheid) van de gemeente Amsterdam in januari 2018 van het OM te horen kreeg dat de KSA wél exploitatievergunningen had verleend aan de heer La Lau, nota bene al in 2014, schrokken de uitrookambtenaren in de Stopera zich een hoedje. Koper La Lau beschikte over vergunningen van de KSA om 10 jaar lang kansspelautomaten te exploiteren in héél Nederland, dus ook in Amsterdam. Vergunningen waarop de wet Bibob van toepassing is.
De vergunningen die de KSA aan La Lau had verleend zaten het uitrookbeleid van de gemeente in de weg. Hoe kon de gemeente de aanvraagprocedure van La Lau immers nog langer frustreren als de KSA hem in 2014 al vergunningen heeft verleend. Dat is niet te verkopen. Hoe hoe los je dit probleem op als gemeente?
Twee oplossingen
De gemakkelijkste en bovendien enige gerechtigde oplossing na de pijnlijke boodschap van het OM was om eindelijk de gemeentelijke vergunningen te verlenen aan La Lau. Dan konden de twee speelhallen op de Wallen weer open en kon ik mijn hypotheekschuld aflossen aan het OM. De gemeente koos echter voor een andere oplossing voor het probleem. Besloten werd om een omslachtige illegale weg te bewandelen: zien te bewerkstelligen dat de KSA de aan La Lau verleende vergunningen op de een of andere manier intrekt. Maar hoe pak je zoiets aan als gemeente Amsterdam. Rechtstreeks contact met de KSA was er toen nog niet, anders hadden de gemeenteambtenaren wel eerder geweten dat de KSA al lang vergunningen had verleend.
Het dilemma wordt neergelegd bij de boodschapper van het slechte nieuws: het Openbaar Ministerie, dat wel wél rechtstreeks contact heeft met de KSA. Ze vallen beiden onder hetzelfde ministerie. Het OM weet wel een manier om de KSA zo ver te krijgen om de landelijke exploitatievergunningen van La Lau in te trekken. Een corrupt netwerk is dan in de maak.
Eerste contact
Eind januari 2018 gaat op het kantoor van de Kansspelautoriteit de telefoon. Een medewerker van het Landelijk Parket van het Openbaar Ministerie in Rotterdam is aan de lijn. Hij of zij wil een KSA-medewerker spreken die over Bibob-zaken gaat. Het eerste contact is dan gelegd.
‘BIBOB-casus’
Op 2 februari 2018 schrijft de medewerker van het Landelijk Parket Rotterdam aan zijn collega van de KSA:
“Hoi [onleesbaar],
De BIBOB-casus waarover ik jou eerder deze week belde betreft de panden aan [onleesbaar] en [onleesbaar] te Amsterdam waarin de amusementshallen [onleesbaar] en [onleesbaar] zijn gevestigd. Uitbater zou de heer [onleesbaar] geboren op [onleesbaar] te [onleesbaar] zijn. Ik heb van mijn collega [onleesbaar] reeds een digitaal pv ontvangen. We moeten maar even overleggen wat handig is. [Onleesbaar] heeft in elk geval aangeboden dat ze, indien daar behoefte aan is, met het onderzoeksteam een presentatie aan het LBB maar ook aan jou kan geven over hun bevindingen. Ik ga in elk geval een tipbrief schrijven. Die zal je begin volgende week ontvangen.
Prettig weekend alvast,
groeten [onleesbaar],
Openbaar Ministerie
Landelijk Parket Team Internationaal en Operationele Coördinatie Rotterdam.”
Tipbrief
Vervolgens wordt de in de mail aangekondigde tipbrief naar de KSA gezonden die niet voldoet aan de voorwaarden die in de wet Bibob aan zo’n ‘OM-tip’ zijn gesteld. Het gaat dus om een onwettige valse tip over de heer La Lau waarmee het corrupte netwerk aan de slag gaat. Waarom de tip onwettig is, heb ik eerder beschreven in: ‘De valse tip van het Openbaar Ministerie’.
Proces-verbaal
Het ‘digitale pv’ dat in de e-mail van het Landelijk Parket aan de KSA wordt genoemd kan geen ander document zijn dan het ruim 500 pagina’s tellende proces-verbaal van bevindingen van 17 januari 2018 van de twee gefrustreerde Vandros-rechercheurs T-137 en R-486 ‘omtrent de amusementshallen Molensteeg 1 en Oudezijds Achterburgwal 30 te Amsterdam in relatie tot Marcel Kaatee en de potentieel nieuwe koper Einar la Lau en zijn financiers’.
‘Correspondentie ziet op de herfinanciering van de panden’
In de inleiding van hun proces-verbaal stellen de verbalisanten T-137 en R-486:
‘Bij het onderzoeksteam Vandros bestaat het vermoeden dat Marcel Kaatee heeft opgetreden en thans nog optreedt als stroman voor Willem Holleeder. Dit vermoeden hangt onder meer samen met de rol van Kaatee bij de amusementshallen Buddy Buddy en de Molensteeg te Amsterdam. Het onderzoeksteam Vandros heeft van het Functioneel Parket dat belast is met de ontnemingszaak Enclave Financieel tegen Jan Dirk Paarlberg, in augustus en september 2017 correspondentie van Marcel Kaatee ontvangen. De correspondentie ziet – kort gezegd – op de herfinanciering van de panden Molensteeg 1 en Oudezijds Achterburgwal 30 te Amsterdam, waar de amusementshallen ‘Molensteeg’ en ‘Buddy Buddy’ zijn gevestigd. Naar aanleiding van deze mailwisselingen hebben wij, verbalisanten, onderzoek ingesteld.’
Van een ‘herfinanciering van de panden’ zoals de verbalisanten de transactie met La Lau noemen waar de correspondentie over gaat, is geen sprake. Het gaat om de verkoop van twee speelhallen en twee panden voor de prijs van € 2.8 miljoen, kosten koper. Er komt een nieuwe eigenaar. De koopsom gaat rechtstreeks naar het OM en ik ben eindelijk verlost van een miljoenenschuld die al jaren boven mijn hoofd hangt. Iets anders kun je niet lezen in mijn e-mail van 8 september 2017 aan het OM. Het is een zakelijke transactie. Daar is niets schimmigs aan verbonden. Het Vandros-team geloof er niks van. De fantasierijke speurneuzen vermoeden dat ik ‘thans nog optreedt als stroman van Willem Holleeder’ en beschouwen de verkoop aan La Lau als een ‘herfinanciering’ waarbij Holleeder aan de touwtjes trekt.
Kansspelautoriteit
De rechercheurs T-137 en R-486 doen in hun proces-verbaal van 17 januari 2018 hun uiterste best om een niet bestaande relatie te construeren tussen koper La Lau en Willem Holleeder. Die twee kennen elkaar niet eens. Onderzoek van de rechter-commissaris in mijn strafzaak Terrel heeft het niet bestaan van enige relatie tussen La Lau en Holleeder later bevestigd.
Hoe de creatieve verbalisanten T-137 en R-486, na ruim 500 pagina’s irrelevante justitiële en onjuiste informatie op een rij te hebben gezet, toch een zakelijke band destilleren tussen twee personen die elkaar niet kennen, is bijna lachwekkend. Uit hun onderzoek bleek dat La Lau tientallen jaren geleden kortstondig contact heeft gehad met enkele personen uit de Amsterdamse vastgoedwereld die Holleeder toevallig ook kent. Om die reden kon La Lau met enige fantasie tot ‘het netwerk van Holleeder’ worden gerekend. Dat dan uitgerekend iemand ‘uit het netwerk van Holleeder’ de speelhallen van Kaatee koopt, kon geen toeval zijn.
Informatie verkregen op grond van de Wob
Op 7 februari 2018 mailt het OM de vooraf aangekondigde valse tip ten aanzien van de heer La Lau naar de KSA. De originele tipbrief wordt per post nagezonden.
Op 10 april 2018 vindt de eveneens eerder aangekondigde presentatie door het Vandros-team van het hiervoor kort samengevatte proces-verbaal van T-137 en R-486 plaats. De medewerker van het Landelijk Parket Rotterdam stuurt zijn collega bij de KSA hierover de dag ervoor het volgende bericht:
Er komt iets later nog een mailtje achteraan met een adres en een routebeschrijving:
Opdat de KSA-medewerker straks niet voor een verkeerde deur staat. Dat zou vervelend zijn. Een dag later mailt de medewerker van het Landelijk Parket Rotterdam naar Senior adviseur integriteitsbeoordelingen bij de KSA over het in gang gezette ‘BIBOB-traject’:
Het OM verwacht onmiddellijk actie van de KSA. De Senior adviseur integriteitsbeoordelingen KSA mailt terug dat de aanvraag ‘morgen richting LBB’ wordt gestuurd, waarop de medewerker van het Landelijk Parket Rotterdam aan de KSA laat weten:
‘Is het voornemen al jullie deur uit 😊’
De afdeling Bestuur en Organisatie van de gemeente Amsterdam, die kennelijk met smart op intrekking van de vergunningen van La Lau zit te wachten, wordt ongeduldig.
Een gemeenteambtenaar mailt op 22 augustus 2018 aan de collega bij de KSA:
De smiley achteraan de zin is veelbetekenend. De reactie van de KSA komt de volgende dag:
‘Heb jij al witte rook?’
Behalve de gemeente Amsterdam wil het OM ook graag weten hoe het ervoor staat met het intrekken van de vergunningen van La Lau. Het OM mailt de KSA:
Witte rook betekent volgens het Van Dale Groot woordenboek: ‘een beslissing dat iets kan doorgaan of een belangrijke beslissing waarnaar al enige tijd wordt uitgekeken’. Een besluit tot het intrekken van de vergunningen van La Lau wordt door het OM gezien als ‘witte rook’.
De medewerker van de KSA mailt terug aan de collega bij het Landelijk Parket Rotterdam:
‘Ik was even benieuwd 😊’
Op 17 september 2018 is er druk mailverkeer tussen het OM en de Kansspelautoriteit over het voornemen tot intrekken van de vergunningen van La Lau en Kaatee door de KSA. Dit wordt intern binnen het OM en met drie politiefunctionarissen gedeeld. Dezelfde dag informeert de gemeente Amsterdam bij de KSA:
Het is weer de smiley-ambtenaar van de Stopera die er duidelijk lol in heeft om goedwillende ondernemers dwars te zitten en het uitrookbeleid voort te zetten.
Voornemens verzonden
Op 20 september 2018 worden de voornemens eindelijk door de KSA verzonden. Twee voornemens tot intrekken van de beide exploitatievergunningen van La Lau, twee voornemens tot intrekken van de vergunningen van mijn vennootschappen RLC 1 BV en RLC 2 BV, voorheen genaamd Speelautomatenhal Molensteeg 1 BV en Buddy Buddy BV, en tenslotte nog een voornemen tot weigeren van een nieuwe vergunning voor een andere vennootschap van mij waarmee ik nog kansspelautomaten in horecabedrijven exploiteerde. Daar mochten La Lau en ik ons dan met zienswijzen en bewaarprocedures onze tanden tevergeefs op stukbijten omdat de wet de mogelijkheid van bezwaar maken nu eenmaal vereist. Tevergeefs, omdat het intrekken van de vergunningen vooraf al vast stond.
In de voornemens doet de KSA verslag hoe zij – 4 jaar na vergunningverlening – ertoe is gebracht om over lopende vergunningen advies te vragen bij het Landelijk Bureau Bibob. Hierin wordt bevestigd dat de zogeheten OM-tip met betrekking tot de heer La Lau de aanleiding is geweest om in actie te komen. Er wordt uiteraard niet bij vermeld dat dit een voorbedachte valse tip is geweest.
Vergunningen ingetrokken
Op 17 februari 2020 kon de vlag uit in de Stopera. Op die datum besloot de KSA om de in 2014 aan Nedcoin 1 BV en Nedcoin 2 BV verleende exploitatievergunningen in te trekken op grond van de wet Bibob, precies zoals het Landelijk Bureau Bibob aan de KSA had geadviseerd en wat eerder op 10 april 2018 in het door het OM afgehuurde zaaltje aan de Wilhelmina van Pruisenweg 52 in Den Haag, vlak bij station én parkeergarage Den Haag Laan van NOI, was bekokstoofd.
Na de valse tip van het OM heeft het corrupte netwerk van het Openbaar Ministerie zijn nut bewezen: de vergunningen van La Lau zijn ingetrokken, zoals met de tipbrief was beoogd. De koper van mijn speelhallen en panden kan zich bij de gemeente niet meer beroepen op vergunningen die hij wél had gekregen van de KSA. Die vergunningen heeft La Lau nu niet meer. Dat heeft het OM toch maar mooi voor elkaar gekregen. Zonder netwerkcorruptie was dat niet gelukt.
Wordt vervolgd…